ÝB we Merkezi Aziýa Turinde geçirilen ýokary derejeli duşuşykda başarnyklary ösdürmek we işe ýerleşmek boýunça tagallalary güýçlendirýär

Turinde 30-31-nji oktýabrda ÝB tarapyndan maliýeleşdirilýän 10 million ýewrolyk «DARIA» maksatnamasynyň dördünji ýokary derejeli duşuşygy geçirildi, oňa Merkezi Aziýadan hökümet wekilleri, bilermenler we syýasatçylar gatnaşdy.

«DARIA» Ýewropa Bileleşiginiň Merkezi Aziýadaky ýaşlary zähmet bazaryna degişli başarnyklary ösdürmek we inklüziwligi ösdürmek çäreleri arkaly goldamaga gönükdirilen ilkinji sebitleýin taslamasydyr.

Ýewropa Okuw Gaznasy tarapyndan guralan duşuşyk Gazagystanyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Türkmenistanyň we Özbegistanyň bilim we zähmet ministrleriniň orunbasarlaryny, şeýle hem ÝB edaralarynyň, halkara guramalarynyň we hyzmatdaşlarynyň wekillerini bir ýere jemledi. Merkezi Aziýada resursly ýaşlar üçin dialog we hereket diýmek bolan «DARYA» maksatnamasy 2022-nji ýylda işe girizildi we Merkezi Aziýany işe ýerleşmek, inklüziw we durnukly başarnyklary ösdürmekde goldamaga gönükdirilen bäş ýyllyk maksatnamadyr.

Çäräni açyp, ETF-iň direktory Pilwi Torsti ETF-iň sebitde onlarça ýyllap alyp baran işleri barada oýlanyp, ony "güýçli we ynamdar hyzmatdaşlyk" diýip atlandyrdy.

"Biziň hyzmatdaşlygymyz dialoga, subutnamalara we umumy maksatlara esaslanýar. Bu ýaşlara we olaryň şu günki we geljekde hakykatdanam zerur bolan başarnyklaryna we ygtyýarlyklaryna bolan umumy ygrarlylygymyzdan gelip çykýar. Bu biziň hyzmatdaşlygymyzyň esasy nyşanydyr. Bu dialog gurluşly bolanda, arzuwlar hakykatdanam amala aşyrylanda we hyzmatdaşlyk dowamly bolanda, pikirleri netijä öwürýän mahaly bilelikde nämelere ýetip biljekdigimizi görkezýär" - Torsti diýdi.

Programma durmuşa geçirmegiň ýarymynda we Torsti onuň öňegidişlik gazanandygyny, syýasat boýunça has ýakyn utgaşyklykda we bilim ulgamlary bilen zähmet bazarynyň arasyndaky has berk baglanyşyklarda öz beýanyny tapandygyny belledi. Şeýle-de bolsa, ol işiň ýaňy başlanýandygyny nygtady.

"Bu syýasat dialogy öz-özünden maksat däl. Bu ýurtlaryň dizaýn tapgyryndan durmuşa geçirmek tapgyryna geçmegine kömek etmeli prosesdir" - diýip, ol sözüniň üstüne goşdy.

Torsti geçen ýyl Daşkentde geçirilen duşuşykdan bäri gazanylan öňegidişlikleri belläp, ýurtlaryň häzir "bu borçnamalaryň gurluşyny" düzýändigini, şol sanda başarnyklary ösdürmegiň ýol kartasyny we pikirleri ölçelip bilinýän netijelere öwürmek üçin täze hyzmatdaşlygy işläp düzmek arkaly amala aşyrýandygyny aýtdy.

Ol başarnyk hyzmatdaşlygy modeli syýasaty maýa goýumlary bilen, bilimi iş bilen, milli özgertmeleri sebitleýin hyzmatdaşlyk bilen we başarnyklary bäsdeşlik bilen baglanyşdyrýandygyny belledi.

"Bu ýerde ETF-de biz hemişe başarnyklar bolmasa bäsdeşlik ýok diýýäris" diýip, ol sözüniň üstüne goşdy we global basyşyň ýurtlaryň bilelikde işlemegini talap edýändigini nygtady.

Öňe gidip, Torsti üç ileri tutulýan ugry kesgitledi. Bularyň arasynda milli ileri tutulýan ugurlara laýyk gelýän sebitleýin başarnyklary ösdürmegiň ýol kartasy, bilelikdäki taslamalar we maksatly maýa goýumlary arkaly, şol sanda ÝB-niň Global Portaly arkaly gepleşikleri herekete öwürmek, durnuklylygy we uzak möhletli täsiri üpjün etmek üçin ýerli başlangyçlary durmuşa geçirmek bar.

Gazagystandan garaýyş

Gazagystan professional başarnyklaryň ösdürilmegine we hökümetiň, işewürligiň hem-de bilim edaralarynyň arasyndaky ýakyn hyzmatdaşlygy uzak möhletli bäsdeşlige ukyplylygynyň açary hökmünde garaýar diýip, Gazagystanyň zähmet we ilaty sosial taýdan goramak boýunça wise-ministri Askar Biahmetow aýtdy. Ol adam kapitalynyň ösüşiniň strategik ileri tutulýan ugurdygyny ýene-de tassyklady.

"Bu babatda Ýewropa Bileleşigi bilen hyzmatdaşlyk möhüm rol oýnaýar, bu bolsa bize okuw ulgamyny döwrebaplaşdyrmaga, garaşsyz hünär bahalandyrmasyny girizmäge we hünär standartlaryny täzelemäge mümkinçilik berýär. Biz zähmet bazarynyň zerurlyklaryna has çalt jogap bermek we hünärmenleri taýýarlamak hilini ýokarlandyrmak üçin modul we ygtyýarlyklara esaslanýan çemeleşmäni yzygiderli ornaşdyrýarys" diýip, gazak resmisi belledi.

Biahmetowyň aýtmagyna görä, iş bilen üpjünçilik we adam kapitalynyň ösüşi Gazagystanyň Sosial kodeksine laýyklykda milli ileri tutulýan ugurlardyr. Karýera merkezleri ýurduň ähli ýerinde işleýär we elektron zähmet biržasy boş iş orunlaryny gabat getirmek we iş üçin subsidiýalar bermek prosesini doly awtomatlaşdyrýar.

Iş bilen üpjünçilik boýunça işjeň çäreler subsidiýalaşdyrylan iş orunlaryny, telekeçiligi goldamagy we gysga möhletli hünär taýýarlygyny öz içine alýar. Maksatnamalar şeýle hem işçi güýjüne girýän ýaşlara gönükdirilendir, şol sanda ilkinji gezek iş gözlemek başlangyçlary we ýaş hünärmenleri pensiýa çykanlar bilen baglanyşdyrýan mentorlyk maksatnamalary.

"Özbaşdak iş bilen meşgullanmagy we telekeçiligi goldamak möhüm çäredir. "Bastau Business" taslamasynyň çäginde raýatlar telekeçiligiň esaslary boýunça bilim alýarlar we öz işlerini açmak ýa-da giňeltmek üçin grantlar alyp bilerler. Bu täze tikinçilik ussahanalarynyň, çörek bişirýän kärhanalaryň, gözellik salonlarynyň, süýt zawodlarynyň we beýleki kiçi kärhanalaryň döredilmegine ýardam berýär" diýip, ol düşündirdi.

2023-nji ýylda hökümet ýokary hilli iş orunlaryny döretmäge, zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmaga we netijeli iş bilen üpjünçilige ýardam etmäge gönükdirilen 2029-njy ýyla çenli zähmet bazaryny ösdürmek konsepsiýasyny hem kabul etdi.

Biýahmetow ýurduň tagallalarynda DARYA taslamasynyň möhüm ornuny nygtady.

"Bu model zähmet bazarynyň zerurlyklaryny çaklamakdan başlap, çeýe hünär derejelerini ösdürmäge we döwrebap mugallymçylyk tejribelerini ornaşdyrmaga çenli täze prosesleri döretmäge mümkinçilik berdi" diýip, ol sözüniň üstüne goşdy.

Bilim ministrliginiň mugallym işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak, tehniki we hünär bilim ulgamynyň halkaralaşdyrylmagy we gözegçilik bölüminiň başlygy Alma Kažkenowa hem maksatnamanyň möhüm ornuny nygtady. Ol bu maksatnamanyň zähmet bazarynyň ösüşine, ikitaraply bilim bermäge, mugallymlary taýýarlamaga we tehniki hem-de hünär biliminiň halkaralaşdyrylmagyna goldaw berýändigini nygtady - bu bolsa Gazagystan we tutuş Merkezi Aziýa sebiti üçin örän möhüm ugurlardyr.

Gazagystan hünär bilimine uly üns berýär we Prezident Kasym-Jomart Tokaýewiň 2025-nji ýyly Işçi hünärleriň ýyly diýip yglan etmek baradaky kararyny ýatladýar.

"Merkezi Aziýa tehniki we hünär biliminde hem şeýle kynçylyklar bilen ýüzbe-ýüz bolýar. Esasy meseleleriň biri zähmet bazarynyň zerurlyklaryny kanagatlandyrmak üçin işgärleri taýýarlamakdyr we biz çalt üýtgeşmelere eýermelidiris" - diýip, Kažkenowa aýtdy.

Gazagystanyň iri senagat taslamalary we ýaşyl ykdysadyýete geçmek boýunça dowam edýän tagallalary hünärli bilermenlere goşmaça isleg döredýändigini ol sözüne goşdy. Kažkenowa şeýle hem ÝB edaralarynyň “Kambarata-1” gidroelektrik stansiýasynyň taslamasyna maýa goýmak baradaky ýakynda beren wadasyny agzady.

Strategik zerurlyk

Ýygnakda çykyş eden ÝB-niň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili Eduards Stiprais “Darýa” taslamasynyň ÝB üçin näme üçin möhümdigini we ÝB-niň ony goldamaga ygrarly bolmagyny näme üçin dowam etdirýändigini düşündirdi.

"Ilki bilen, Ýewropa Bileleşigi bilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmek üçin hiç haçan şeýle uly itergi bolmady. Biz sebitiň ykdysady ösüşine aýratyn üns berýäris we goşmaça maýa goýumlaryny çekmek munuň esasy bölegidir. Şeýle-de bolsa, bu mümkinçilikleri doly durmuşa geçirmek üçin bize ýokary hünärli we bilimli işçi güýji gerek" diýip, Stiprais aýtdy.

Ilatynyň ýarysy tas 30 ýaşdan kiçi bolan Merkezi Aziýa üçin başarnyklary ösdürmäge we hünär taýýarlygyna maýa goýmak mümkinçilik penjiresidir.

"Şonuň üçin adam kapitalynyň ösüşine goldaw bermek diňe bir sosial ileri tutulýan ugur däl. Bu maýa goýumlaryny çekmek we bäsdeşlige ukyply, durnukly sebitleýin ykdysadyýeti ösdürmek üçin strategik zerurlykdyr. Hünärmen işçilerden başlap, menejerlere çenli ähli derejelerde gowy taýýarlanan hünärmenleriň bolmagy sebiti Ýewropa maýa goýumlary üçin has özüne çekiji we howpsuz ýere öwürýär" diýip, ol düşündirdi.

Ol amaly başarnyklaryň diňe ýaşlaryň özüne bolan ynamyny we işe ýerleşmegini artdyrman, eýsem çalt üýtgeýän zähmet bazarynda olaryň ejizligini hem azaldýandygyny belledi. Ol hünär başarnyklaryny güýçlendirmegiň geljekki näbelliliklere çydap biljek has güýçli we jebis jemgyýetleri gurmaga goşant goşýandygyny belledi.

Üçünji faktor Stipraisiň sebitiň "özboluşly demografik ýagdaýy" diýip atlandyran zadydyr.

"Merkezi Aziýanyň ýaş nesli sebitiň iň uly baýlygy we geljege bolan umydydyr. Ortaça ýaş diňe 26 ýaş töweregi we ilatyň üçden bir bölegi 15 ýaşdan kiçi. Merkezi Aziýa dünýäde iň ýaş sebitleriň biri bolmagynda galýar. 2050-nji ýyla çenli sebitiň ilatynyň takmynan 114 million adama ýetmegine, ilatyň üçden iki böleginiň bolsa henizem işe ýaramly ýaşda bolmagyna garaşylýar" diýip, ÝB-niň wekili aýtdy.

Merkezi Aziýada iş tejribesi barada oýlanyp, Stiprais sebitiň mümkinçiliklerini we ony açmakda bilimiň esasy roluny nygtady.

"Karyeramyň dowamynda bu sebitde köp işlemek we syýahat etmek bagtyna eýe boldum we ol ýerde bar bolan zehinleriň, tutanýerliligiň we mümkinçilikleriň şaýady boldum. Siziň ýurtlaryňyzy uly mümkinçilikler gurşap alýar we men bilimiň ony açmagyň açarydygyna berk ynanýaryn. Syýasatlar bilimi zähmet bazarynyň zerurlyklary bilen utgaşdyrmaly, häzirki zaman global kynçylyklaryna jogap berýän çeýe ulgamlary döretmeli. Gysga möhletli hyzmatdaşlyk üçin syýasy erk möhümdir, ýöne diňe şol ýeterlik däl. Başlangyjylyk we bar bolan platformalar hem möhümdir" diýip, ol düşündirdi.

ÝB-niň baglanyşyk we maýa goýum boýunça esasy strategiýasy bolan Global Gateway, DARIA taslamasynyň sebitleýin tagallalarynyň esasyny düzýär. Ilkibaşda 2021-2027-nji ýyllar üçin 300 milliard ýewro maýa goýum maksady bilen döredilen bu maksatnama bary-ýogy dört ýylyň içinde 306 milliard ýewrodan gowrak maýa toplady we maksadyna möhletinden öň ýetdi.

Turinde geçirilen ýokary derejeli duşuşygyň ilkinji gününde wekiller maslahat zallaryndan hem çykdylar. Şol gün öňdebaryjy hünär okuw merkezi bolan “Apro Formazione” we Italiýanyň iň global brendleriniň biriniň öýi bolan Alba şäherindäki meşhur “Ferrero” zawodyna baryp görmek boldy. Bularyň ikisi italýan tejribesiniň amaly okuwy dünýä derejesindäki innowasiýa bilen nähili utgaşdyrýandygynyň iki mysalydyr.