"Durnukly ösüş ugrunda ýaşyl çözgütler bilen türkmen talyplary BIIC-2025-de"

Türkmenistanyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetiniň talyplary halkara derejesindäki abraýly innowasiýa forumynda ýurdumyza üstünlikli wekilçilik etdiler. Malaýziýanyň Sarawak ştatynyň Kuçiň şäherinde geçirilýän Borneo Halkara innowasiýa we döredijilikli pikir bäsleşigi (BIIC‑2025) häzirki zaman ylmy-tehniki ösüşiniň täze ugurlaryny açyp görkezýän giň halkara meýdançadyr. Bu forum 2025-nji ýylyň 26–30-njy iýun aralygynda geçirildi. Türkmenistanyň ýaşlarynyň gatnaşmagynyň özi hem ýurdumyzyň bilim ulgamynyň halkara giňişligindäki ornunyň artýandygyny hem-de ýaş nesliň döredijilikli ösüşine uly üns berilýändigini görkezýär.

Bu gezekki BIIC‑2025 forumynda ýurdumyza Türkmenistanyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetiniň uly mugallymy Atamyrat Altyýewiň ýolbaşçylyk etmeginde şol uniwersitetiň 3-nji ýyl talyplary Süleýmanmuhammet Şamuhammedow hem-de Tumar Orpaýewa ýokary ylmy taýýarlyk derejesi bilen mynasyp wekilçilik edýärler. Olaryň ylmy taslamalary diňe bir innowasion tehnologiýalaryň ösüşine däl, eýsem, ekologiýa durnuklylygyny üpjün etmäge, daşky gurşawyň goragyna hem-de tebigy serişdeleri tygşytly ulanmak maksadyna gönükdirilen bolup, Süleýmanmuhammet Şamuhammedow tarapyndan taýýarlanan "Durnukly ösüş we daşky gurşawy goramak: Ýaşyl sement öndürmegiň ylmy esaslary" atly taslamasy häzirki wagtda dünýäniň iň möhüm meseleleriniň birine – uglerodly zyňyndylary azaltmak meselesine gönükdirilendir. Dünýäde kömürturşy gazynyň (CO₂) zyňyndylarynyň takmynan 8 %-i sement önümçiliginiň netijesinde döreýär. Süleýmanmuhammet Şamuhammedow öz işinde bu mesele boýunça ylmy barlaglary geçirmegiň esasynda, sement öndürmegiň alternatiw – pes energiýaly we uglerod derejesi pes bolan usullaryny teklip edýär. Bu tehnologiýa kömür küli ýaly senagat galyndylaryny ulanmak bilen sementiň öndürilişini gurşawa az täsir edýän görnüşde ýerine ýetirýär. Şeýle hem, mineral düzümini ýerli çig mallaryň dürli görnüşlerinden peýdalanmagyň ylmy esaslaryny işläp düzmek bilen sement önümçiliginiň ykdysady taýdan amatly usulyny hödürleýär. Bu işiň durmuşa geçirilmegi diňe bir gurluşyk pudagynyň ekologiýa täsirini azaltmak bilen çäklenmän, şeýle hem durnukly şäher gurluşygynyň ösdürilmegine-de mümkinçilik döredýär.

Türkmenistanyň Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersitetiniň uly mugallymy Saparmyrat Öwezsähedowyň ylmy ýolbaşçylyk etmeginde ýerine ýetirilen "Durnukly ösüş we daşky gurşawy goramak: Oba-hojalyk galyndylaryndan kömürturşy gazyny tutujy sorbent almak" atly ylmy taslama işi bilen bu forumda  Tumar Orpaýewa çykyş edýär. Bu iş howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly iň möhüm meseleleriň biri bolan tebigatda kömürturşy gazynyň (CO₂) öwrülişigini dolandyrmak meselesini çözmäge gönükdirilendir. Tumar Orpaýewa öz işinde oba-hojalyk galyndylarynyň, ýagny gowaça çöpüniň, tüwiniň harpygynyň, üzüm we tut agajynyň galyndylaryndan sorbent alyp bolýandygyny ylmy taýdan esaslandyrýar. Işde galyndylary piroliz arkaly işläp, ýokary gözenekli we sorujylykly kömür öndürilýär. Taýýarlanan sorbentleriň içinde kömür turşy gazyny sorujulygy deňeşdirilýär. Tüwi harpygyndan we gowaça çöpünden taýýarlanan sorbent kömürturşy gazyny siňdirmekde ýokary netijeliligi görkezýär. Netijede, bu iş oba hojalyk senagaty ösen ýurtlar üçin ekologiýa hem ykdysady taýdan peýdaly çözgüt bolup durýar.

Türkmen talyplarynyň bu ylmy taslamalary BMG-niň durnukly ösüş maksatlarynyň birnäçesine doly laýyk gelýändigi hem aýratyn bellärliklidir. Türkmenistanyň BMG bilen alyp barýan hyzmatdaşlygynda Durnukly Ösüş Maksatlary aýratyn orun tutýar. Ýurdumyzyň ýaşlarynyň abraýly halkara forumlarynda şeýle wajyp temadaky ylmy taslamalar bilen çykyş etmegi hem şol hyzmatdaşlygyň miwesi hökmünde garamak bolar.

Türkmenistanyň bilim we ylym syýasaty ýaş nesliň innowasion pikirlenmegini ösdürmäge, olary halkara derejesinde çykyş etmäge höweslendirmäge gönükdirilendir. Hormatly Prezidentimiz tarapyndan durmuşa geçirilýän oňyn bitaraplyk hem-de halkara hyzmatdaşlyk ýörelgeleri, ýaşlaryň dünýä giňişligindäki täsirini güýçlendirmäge mümkinçilik berýär.

Türkmen ýaşlarynyň BIIC‑2025 ýaly abraýly halkara forumda üstünlikli çykyş etmegi diňe bir olaryň şahsy üstünlikleri bilen çäklenmän, eýsem Türkmenistan döwletimiziň bilimi, ylmy we halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek barada alyp barýan döwlet syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylýandygynyň hem aýdyň beýanydyr.