«HALKARA ULAG-LOGISTIKI HYZMATDAŞLYGY BERKITMEKDE TÜRKMENISTANYŇ DURNUKLY ULAG SYÝASATYNYŇ ORNY» atly sanly ulgam arkaly halkara ylmy-amaly maslahat

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda Türkmen Halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly syýasatynyň netijesinde Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzda amala aşyrylýan beýik işler, şöhratly özgertmeler,ajaýyp wakalar halkymyzy buýsandyrýar.

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynda Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň 30 ýyllygy hem-de Bütindünýä Durnukly ulag güni mynasybetli «HALKARA ULAG-LOGISTIKI HYZMATDAŞLYGY BERKITMEKDE TÜRKMENISTANYŇ DURNUKLY ULAG SYÝASATYNYŇ ORNY» atly sanly ulgam arkaly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi.

Maslahata daşary ýurtlaryň bilim we ylmy edaralarynyň, halkara guramalaryň wekilleri, ýurdumyzyň ýokary we orta hünär okuw mekdepleriniň professor-mugallymlary, edara-kärhanalaryň hünärmenleri, talyp ýaşlar işjeň gatnaşdylar. Maslahata Hytaý Halk Respublikasyndan, Russiýa Federasiýasyndan, Germaniýa Federatiw Respublikasyndan, Türkiýe Respublikasyndan, Niderlandlar Patyşalygyndan,  Belarus Respublikasyndan, Täjigistan Respublikasyndan, Özbegistan Respublikasyndan, Gyrgyz Respublikasyndan, Owganystandan, şeýle hem, Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň Türkmenistandaky wekilhanasyndan myhmanlar sanly ulgam arkaly gatnaşdylar.

Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyz XXI asyryň täze taryhy şertlerinde dünýäniň bitewiliginden ugur alýan öňdengörüjilikli syýasaty ýöretmek bilen, zeminiň ähli ýurtlarynyň özara sazlaşykly ösüşine ýardam edýän üstaşyr ulag infrastrukturasyny emele getirmäge gönükdirilen halkara başlangyçlary öňe sürýär hem-de şol başlangyçlaryň durmuşa geçirilmegine uly ähmiýet berilýär.

Türkmenistan amatly geoykdysady çäkde ýerleşmek bilen, ýurdumyzyň üstaşyr ulag mümkinçiliklerini ulanmaga aýratyn ähmiýet berilýär. Şoňa görä-de, Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça täze üstaşyr ulag düzümlerini döretmekde uly işler alnyp barylýar. Munuň özi Ýewraziýa giňişliginde özara bähbitli sebit we halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmek üçin giň mümkinçilikleri açýar.

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzyň ulag-aragatnaşyk toplumynyň işini kämilleşdirmek maksady bilen, hormatly Prezidentimiziň gol çeken Permany esasynda Türkmenistanyň Demir ýol ulaglary, Aragatnaşyk, Awtomobil ulaglary ministrlikleri, «Türkmenhowaýollary» hem-de Deňiz we derýa ulaglary döwlet gulluklary döredildi.

Häzirki döwürde Türkmenistan sebitde durnukly ösüşi we howpsuzlygy üpjün etmekde esasy orunlaryň birini eýeleýän, dünýäde uly abraýdan we hormatdan peýdalanýan döwletdir. Bitarap döwletimiz Birleşen Milletler Guramasy bilen strategik hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga aýratyn möhüm ähmiýet berýär. Türkmenistan abraýly halkara guramalarynda möhüm başlangyçlary yzygiderli öňe sürýär we ýurdumyzyň başlangyjy boýunça kabul edilen Kararnamalaryň durmuşa geçirilmegi boýunça halkara derejesindäki çäreleri ýokary guramaçylykly geçirýär.

      Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň 8-nji awgustynda Awaza milli syýahatçylyk zolagynda Birleşen Milletler Guramasynyň Deňize çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça III maslahaty hem munuň aýdyň mysalydyr. 

        Ýol-ulag düzüminiň döwrebaplygy, ýük we ýolagçy akymlarynyň tizligi ýurduň ösüşine hem uly täsir edýär. Munuň özi deňze çykalgasy bolmadyk döwletler üçin has-da möhümdir. Sebäbi dünýä ummanyna çykalganyň bolmazlygy bu ýurtlara innowasiýalary getirmegiň möhletini we bahasyny artdyrýar. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň awgustynda “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen BMG-niň iri möçberli maslahatynyň we onuň çäklerindäki çäreleriň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ýüzbe-ýüz bolýan meselelerine dünýä bileleşiginiň ünsüni çeken iri halkara waka öwrülendigini nygtamak gerek. Onda ýol-ulag düzümleriniň ählumumy durnukly ösüşi gazanmakda uly ähmiýete eýedigi ýene-de bir gezek tassyklanyldy. Beýik Ýüpek ýolunyň ulag şahalarynyň kesişýän ýerinde ýerleşýän Türkmenistan bu ugurda iri infrastruktura taslamalaryny durmuşa geçirýär.

Häzirki wagtda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň tamamlaýjy tapgyry bolan Mary — Türkmenabat böleginiň gurluşygy alnyp barylýar. Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli başlangyçlarynyň Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda üstünlikli amala aşyrylmagy esasynda ýurdumyzda ýol-ulag düzümine degişli desgalar yzygiderli gurulýar. Şu ýylyň maýynda Balkanabat Halkara howa menzili açylyp ulanmaga berildi. Ýakynda döwlet Baştutanymyzyň ak patasy bilen Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän awtomobil köprüsi açyldy, şeýle-de Türkmenbaşy — Garabogaz — Gazagystan serhedi awtomobil ýolunyň Türkmenbaşy — Garabogaz böleginiň düýbi tutuldy. Türkmenistanyň geografik taýdan amatly ýerleşmegi üstaşyr daşamalara ýurdumyzyň hususy kompaniýalarynyň hem işjeň gatnaşmagyny şertlendirýär. Olar bu babatda uly tejribe toplap, logistika hyzmatlarynyň gerimini barha giňeldýärler.

Ýurdumyzda logistikany ösdürmäge we diwersifikasiýalaşdyrmaga aýratyn ähmiýet berilýär. Ulag-aragatnaşyk strategiýasynyň amala aşyrylmagy bilen, Türkmenistan sebit we yklym ähmiýetli möhüm ulag-logistika merkezi hökmünde eýeleýän ornuny barha pugtalandyrýar. Döwletimiziň gatnaşmagynda dünýäniň üstaşyr ulag gatnawlary bilen baglanyşykly köp işler alnyp barylýar. Türkmenistan halkara ähmiýetli aragatnaşyk, ulag-logistika ulgamlaryny gurmak arkaly Beýik Ýüpek ýolunyň ulag-kommunikasiýa merkezi wezipesini ýerine ýetirýär. Bu taslamalar diňe bir Merkezi Aziýa sebitinde däl, eýsem, Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça üstaşyr ulgamlaryň wajyp şahasy bolup, goňşy döwletleriň ykdysadyýetiniň ösmegine hem ýardam berýär.

Mälim bolşy ýaly, gury ýer arkaly ýük daşamakda demir ýol ulagyna aýratyn orun degişlidir. Şunda demir ýollaryň döwrüň talabyna laýyklykda ösdürilmegi möhüm ähmiýete eýedir. Türkmenistan bu babatda diňe bir ýurdumyzyň däl, eýsem, sebitiň ugurdaş düzüminiň ösdürilmegine ýardam berýän iri halkara taslamalary durmuşa geçirdi. Geçen ýyl Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda Serhetabat — Turgundy demir ýol geçelgesiniň türkmen-owgan serhedindäki uzynlygy 177 metre deň bolan demir ýol köprüsiniň açylyp ulanmaga berilmegi, Arkadagyň ak ýoly bilen Serhetabat — Hyrat optiki-süýümli aragatnaşyk geçirijisiniň, “Turgundy” demir ýol bekediniň “gury portunda” ammarlar toplumynyň, Turgundy — Hyrat demir ýolunyň birinji tapgyrynyň Turgundy — Sanabar böleginiň gurluşyk işlerine badalga berilmegi bu ulgamy ösdürmek boýunça alnyp barylýan işleriň yzygiderli häsiýete eýedigini görkezýär.

        Türkmenistan ulag diplomatiýasyny milli ýa-da sebit derejesinde däl-de, eýsem, dünýä derejesinde üns çekilmeli ugur hökmünde BMG-niň Baş Assambleýasynyň belent münberinden öňe sürýär. Türkmenistanyň ulag babatdaky başlangyçlary halkara derejesinde yzygiderli goldaw tapýar. Hut Türkmenistanyň başlangyjy bilen durnukly ulag ulgamy boýunça BMG-niň Baş Assambleýasynyň häzirki wagta çenli 6 sany Kararnamasy kabul edildi. Türkmenistanyň başlangyjy bilen, BMG agza döwletleriň biragyzdan goldamagynda her ýylyň 26-njy noýabryny «Bütindünýä durnukly ulag güni» diýip yglan etmek hakyndaky BMG-niň Baş Assambleýasynyň kabul eden Kararnamasy bu ugurda türkmen diplomatiýasynyň gazanan nobatdaky ýeňşi hökmünde uly ähmiýete eýedir. Bütindünýä durnukly ulag gününi yglan etmek üçin 2016-njy ýylyň 26-njy noýabrynda Aşgabatda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň geçirilen senesiniň saýlanyp alynmagy Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Prezidentimiziň öňe sürýän halkara başlangyçlarynyň dünýä jemgyýetçiliginde giň goldawa eýe bolýandygynyň aýdyň subutnamasydyr.

Hormatly Prezidentimiz Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 80-nji sessiýasynyň ýokary derejeli plenar mejlisinde eden çykyşynda 2026 — 2035-nji ýyllar üçin “BMG-niň Durnukly ulag boýunça onýyllygyny” yglan etmek başlangyjyny öňe sürdi. Bu başlangyç ulag geçelgelerini ösdürmek, olaryň durnuklylygyny ýokarlandyrmak we ähli ýurtlara elýeterliligini üpjün etmek üçin halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny birleşdirmäge mümkinçilik berer.

Maslahatda Arkadagly Gahryman Prezidentimiziň baştutanlygynda Bitarap Türkmenistanyň ulag ulgamynda amala aşyrýan uly taslamalary we bu ulgamyň gerimini giňeltmek, hukuk binýadyny berkitmek, ösüp barýan döwletler üçin ulagyň elýeterliligini üpjün etmek babatda ýurdumyzyň öňe sürýän başlangyçlary, teklipleri, garaýyşlary barada çykyşlar diňlenildi. Halkara maslahatyň umumy mejlisinde ulag-üstaşyr hyzmatdaşlygynda halkara hukuk esaslary emele getirýän wezipeler aýratyn nygtaldy.

Soňra maslahat öz işini “Türkmenistanyň Bitaraplyk syýasaty we ulag diplomatiýasy”, “Türkmenistanyň ulag ulgamynyň ösüşiniň ylmy esaslary” we “Türkmenistanyň ulag pudaklarynda ylym-bilim-önümçilik arabaglanyşygy” atly bölümlerde dowam etdi. Bölümlerde çykyş edenler halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde Türkmenistanyň ulag diplomatiýasynyň möhüm orny, Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşinde ulag pudaklarynyň paýy, awtomobil, demir ýol, howa, deňiz we derýa ulaglary ulgamlarynda amala aşyrylýan milli we halkara taslamalar, Türkmenistanyň Bitaraplyk we «Açyk gapylar» syýasatynyň ulag strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmekdäki ähmiýeti, ulaglar babatda halkara hyzmatdaşlygynyň hukuk esaslary we başga-da birnäçe mowzuklar boýunça giňişleýin beýan etdiler.

     Dünýäde parahatçylygyň we ynanyşmagyň tarapdary, goňşy halklar bilen dostluk gatnaşyklaryny ösdürýän ýurt hökmünde tanalýan eziz Diýarymyz Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda il-ýurt bähbitli, dost-doganlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga gönükdirilen işleri amala aşyrýar. Hut şonuň netijesinde dürli döwürlerde goňşy Owganystan döwletiniň raýatlary bolan ýaşlar Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynda okap, ulag pudagynyň inženerleri kärine eýe boldular. Häzirki wagtda bu uçurymlar öz Watanlarynda demir ýol ulaglary pudagynda zähmet çekýärler. Halkara maslahatda sanly ulgam arkaly çykyş eden Owganystanly uçurymlar Gahryman Arkadagymyza hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyza doganlyk Türkmenistanda bilim almak, hünär öwrenmek üçin döreden mümkinçiliklerine tüýs ýürekden çykýan alkyşlaryny aýtdylar.  

       Şeýle hem, ulag pudaklarynda ylmy-barlag işlerini amala aşyrmak, ylmy işleri önümçilik bilen baglanyşykly alyp barmak bilen baglanyşykly tejribeleri paýlaşdylar. Şunda Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynda hereket edýän Ulag-logistika ylmy merkeziniň ulag pudaklary bilen alyp barýan ylmy-barlag işleri baradaky çykyşlar örän täsirli boldy.

Maslahat bilen ugurdaş gurnalar sergide  ýurdumyzyň ulag pudaklarynda ýetilen sepgitler hem-de Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynda alnyp barylýan ylmy-barlag, okuw-usuly we terbiýeçilik işleri barada diwarlyklar görkezildi.

Maslahatyň dowamynda institutyň çeper höwesjeňleriniň Watanymyzyň mizemezliginiň, halkymyzyň agzybirliginiň we jebisliginiň müdimi binýady bolan Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan ýurdumyzyň beýik ýeňişleri baradaky çykyşlary  täsirli boldy.

Maslahat Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Prezidentimiziň parasatly syýasatynyň, halkymyzyň bagtyýar ýaşamagy hakyndaky aladalarynyň many-mazmuny bilen utgaşyp, oňa gatnaşyjylar, şeýle döwletli tutumlaryň başynda duran Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlarynyň sag, ömürleriniň uzak, işleriniň hemi rowaç bolmagyny tüýs ýürekden arzuw etdiler.

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary instituty