Bagban mugallymyň yhlasly zähmeti

Ma­ry we­la­ýa­ty­nyň Baý­ra­ma­ly et­ra­by­na bo­lan dö­re­di­ji­lik sa­pa­ryn­da et­rap mer­ke­zin­den «Gök­de­pe» ge­ňeş­li­gi­ne bar­ýan ýo­luň iki gy­ra­syn­da­ky mi­we­li bag­la­ryň ha­ta­ry­ny gö­re­ni­miz­de bu ha­ky­ka­ta ýe­ne bir ýo­la göz ýe­tir­dik. Bag­ba­ny­na du­şan bag­la­ryň mi­we­le­ri­niň çe­ni-ça­ky bol­maz eken. Al­ma, erik, şet­da­ly, ga­ra­ly, sa­ra­ly... Gü­nüň nur­ly ço­gu­na bir­kem­siz bi­şen mi­we­ler dü­züm-dü­züm bo­lup, şa­ha­la­ry­na ag­ram be­rip dur. Ola­ry şa­ha­syn­dan ýo­lup, ter­li­gi­ne iý­me­giň lez­ze­ti­ni diý­se­ne! Ba­gyň he­zil­li­gem şon­da-da. Se­tan­da-seý­ran­da dö­re­ýän bu müm­kin­çi­li­gi el­den ber­mez­lik üçin ýol­be­le­di­miz, Türk­me­nis­ta­nyň Ag­rar par­ti­ýa­sy­nyň Baý­ra­ma­ly şä­her ko­mi­te­ti­niň baş­ly­gy Sel­bi Kom­ma­no­wa kö­ňül küý­se­gi­mi­zi be­ýan et­dik:

— Bu bag­la­ryň mi­we ge­ti­rä­ýe­ni­ni diý­se­ne, sow­lup ge­çä­ýe­li. Ba­gy ýe­tiş­di­re­nem il-gün iý­sin di­ýen­dir. Ýog­sam, uly kö­çä­niň ug­run­da gö­zü­ňi do­kun­dy­ryp goý­maz­dy...

Tek­li­bi­mi­ze döw­ta­lap bo­lan Sel­bi:

— Bag­ban gaý­tam: «Bol-be­re­ke­di­ni gü­jeň­läp otu­ran bag­la­ryň mi­we­sin­den dat­man, ne­neň ge­çip bil­di­ňiz?» di­ýer. Bu bag­la­ry et­rap­da ök­de bag­ban hök­mün­de ta­nal­ýan Döw­let­jan mu­gal­lym ös­dü­rip ýe­tiş­dir­di. Bag­ban­çy­lyk bi­len meş­gul­lan­ýan daý­han­la­ry­my­zyň hem Döw­let­jan mu­gal­lym­dan mas­la­hat so­ra­ýan wagt­la­ry bol­ýar. Çün­ki onuň bag­ban­çy­lyk­dan baý tej­ri­be­si bar, mi­we­li agaç­la­ry bi­ri-bi­ri­ne sap­mak bi­len, ola­ryň saý­la­ma gör­nüş­le­ri­ni hem dö­red­ýär — di­ýip, bag­ban mu­gal­ly­myň öw­gü­si­ni ýe­tir­di. Soň­ra ol iş­jan­ly mu­gal­ly­myň eken bag­la­ry­nyň et­ra­byň çä­gi­ne ýaý­ran­dy­gy­ny, ola­ryň Kö­pet­da­gyň goý­nun­da­ky Ba­ga­bat şy­pa­ha­na­syn­da-da bar­dy­gy­ny aý­dyp, şeý­le gür­rüň ber­di:

— Bir ýyl to­mus­ky zäh­met rug­sa­dyn­da Döw­let­jan mu­gal­lym Ba­ga­bat şy­pa­ha­na­sy­na dynç al­ma­ga hem-de sag­ly­gy­na se­ret­dir­mä­ge gid­ýär. Daý­han adam bir ýer­de otu­ryp bil­ýär­mi nä­me?! Ir sä­her­de şy­pa­ha­na­nyň daş-tö­we­re­gi­ne aý­la­nyp, ol ýer­dä­ki sa­ýa­ly we pür­li bag­la­ra syn ed­ýär. Bag­la­ra suw tu­tup ýö­ren bag­ban bi­len tan­şyp, gurply top­rak­ly ýer­le­re mi­we­li bag­la­ry oturt­mak ba­ra­da pi­kir alyş­ýar. Soň­ra öý­le­ri­ne ge­lip, üç ýüz düýp­den gow­rak mi­we­li bag­la­ryň na­hal­la­ry­ny şy­pa­ha­na ug­rad­ýar. Döw­let­jan mu­gal­ly­myň oba­da tä­ze gur­lan met­ji­diň, et­rap bi­lim bö­lü­mi­niň daş-tö­we­rek­le­ri­ne eken mi­we­li bag­la­ry­ny, al-el­wan gül­le­ri­ni gör­seň göw­nüň gal­kyn­ýar...

Sel­bi mam­la. Mi­we­li bag­la­ryň bir çe­tin­den gi­re­ni­miz­de, şa­ha­la­ra be­zeg ber­ýän tyl­la­ýy öwüş­gin­li erik­le­ri, al-gy­zyl reňk­li al­ma­la­ry, şet­da­ly­dyr ga­ra­ly­la­ry gö­rüp, bi­zi­ňem göw­nü­miz galk­dy. Daý­han­lar bi­len iş­le­şen­soň, Sel­bi Kom­ma­no­wada ekin-di­kin­den go­wy baş çy­kar­ýan eke­ni. Ol erik­le­riň bi­ri­niň de­pe­sin­de kak bol­ýan gör­nüş­den­di­gi­ni aý­dyp dur­ka bag­ban mu­gal­ly­mam ýe­tip gel­di. Sel­bi:

— Mu­gal­lym, biz-ä aýt­man-diý­män ba­gy­ňy­za gi­rä­ýen­di­ris. Bu be­hiş­di erem ba­gy­nyň de­ňin­den sä­gin­män geç­mek müm­kin däl-ä — di­ýen­de Döw­let­jan:

— Oňa­ryp­sy­ňyz. O ýan-bu ýan ge­çen­ler bu mi­we­ler­den ýo­lup iý­se­ler, bi­ze-de so­ga­by bar­dyr — di­ýip, ar­ka­ýyn­lyk bi­len jo­gap ber­di.

Döw­let­jan Öwez­my­ra­dow or­ta mek­dep­den soň Se­ýit­na­zar Seý­di adyn­da­ky Türk­men döw­let mu­gal­lym­çy­lyk ins­ti­tu­ty­nda okady. Okuwyny tamamlap, baý­ra­ma­ly et­ra­byn­da­ky 28-nji or­ta mek­dep­de ýaş nes­le bi­lim we ter­bi­ýe ber­ýär. Oba­da dog­lup, gö­zü­ni açyp gö­re­ni ekin meý­dan­la­ry bo­lan­soň, ol ene ýer­den ör­kü­ni üz­me­ýär. Esa­sy işi­niň da­şyn­dan mi­we­li bag­la­ry ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek bi­len meş­gul­lan­ýar. Il­ki mel­lek ýe­rin­de mi­we­li bag­la­ryň ýüz­ler­çe düý­bü­ni ýe­tiş­dir­ýär. Hä­zir­ki wagt­da mu­gal­ly­myň mel­lek ýe­rin­de üzüm­dir mi­we­li bag­la­ryň dür­li gör­nüş­le­ri bi­len bir­lik­de 125 düý­be go­laý hur­ma aga­jy bar. Daý­han mu­gal­lym onuň bi­len hem oň­ňut et­me­ýär. Daý­han bir­le­şi­gi ta­ra­pyn­dan uzak möh­le­te ulan­mak üçin bö­lü­nip ber­len ýer bö­le­gin­de mi­we­li bag­la­ryň dür­li gör­nüş­le­ri­ni ekip, ola­ra ag­ro­teh­ni­ka­nyň ka­da­la­ry­na la­ýyk­lyk­da ideg edip baş­la­ýar.

— Her ge­zek bu ýol­dan ge­çe­nim­de, ha­şal ot­dur ýyl­gyn, hy­şa ba­syp ýa­tan ýer­le­ri gö­rüp ýü­re­gim gyý­lyp gi­der­di. Zäh­met çek­seň, is­len­dik ýe­ri-de öz­ger­dip bol­ýan­dy­gy­ny öm­rü­ni daý­han­çy­lyk bi­len ge­çi­ren ka­ka­myň iş tej­ri­be­sin­den hem gür­rüň­le­rin­den bil­ýär­dim. Ka­kam pa­hyr 95 ýa­şady, ýö­ne öm­rü­niň soň­ky gü­nü­ne çen­li elin­den pil­dir orak düş­me­di. «Biz kyn dö­wür­de iş­le­dik, bu wagt da­gy hem­me zat teh­ni­ka bi­len. Dö­kün, suw bol, ýe­ňil­lik­li şert­ler dö­re­dil­ýär» di­ýer­di. Özü­mem ka­ka­myň ýa­nyn­da bo­lup, kän iş­le­dim. Oba ara­syn­da esa­sy ulag ýo­ly bo­lan­soň, öte­niň-ge­çe­niň öňün­de göz­gy­ny bo­lup ýa­tan bu ýer­le­ri gül­zar­ly­ga öwür­me­gi ýü­re­gi­me berk dü­wüp, daý­han bir­le­şi­giň baş­ly­gy­nyň ýa­ny­na bar­dym. Şol ýe­ri bag ek­mek üçin so­ra­nym­da, baş­lyk ge­ňir­ge­nip ýü­zü­me se­re­dip dur­dy. Mak­sa­dy­my aý­da­nym­da bol­sa, be­gen­di.

Ini­le­rim, ogul­la­rym bi­len ýer­li-ýer­den işe gi­riş­dik, 6 gek­tar ýe­riň ha­pa-ha­şal ot­la­ry­ny aý­ryp, sü­rüp, te­kiz­läp, bi­rin­ji ýyl bug­daý ek­dik we­lin, ha­sy­ly «Tü­we­le­me!» diý­dir­di. Gy­ra­sy­na sal­ma, ýap çe­kip, tut­dur sö­wüt na­hal­la­ry­ny hem oturt­dyk. Bug­da­ýy orup, onuň yzy­na mi­we­li bag­la­ryň saý­la­ma gör­nüş­le­ri­ni ekip çyk­dyk. Bir­kem­siz ideg edi­len­soň, yn­ha, şu gör­ýän bag­la­ry­ňyz ke­ma­la gel­di. In­di se­ki­zin­ji ýyl ha­syl al­ýa­rys — di­ýip, Döw­let­jan mu­gal­lym gür­rüň ber­di.

— Mu­gal­lym­çy­lyk kes­bi-kä­ri­ňi­ziň da­şyn­dan bu iş­le­re nä­hi­li ýe­tiş­ýär­si­ňiz? — di­ýen so­wa­ly­my­za bag­ban mu­gal­lym bir­ba­da ýyl­gyr­jak ýa­ly et­di-de, ýe­ne-de ag­ras keş­be gi­rip:

— «Iş­le­jek usul göz­lär, iş­le­me­jek ba­ha­na» di­ýil­ýär. Iş­le­mä­ge hö­we­siň bol­sa, wagtam ta­pyl­ýar, usu­lam. Okuw döw­ri bol­sun, dynç alyş möw­sü­mi bol­sun, ta­pa­wu­dy ýok, ir sä­her­de oýa­nyp, il­ki bag­lar­dan ha­bar al­ýa­ryn. Yz ýa­nym­dan ogul­la­rym Be­genç­dir Yb­ra­ýym gel­ýär. Olar ge­len­soň, öýe ba­ryp, çaý-çö­re­gi­mi iýip, mek­de­be gid­ýä­rin. Dog­ru­sy, bag­la­ryň ara­sy­na ge­le­nim­de dynç al­ýa­ryn. Ba­har pas­lyn­da, ýag­ny bag­lar gül­län­de bu ýer­ler has-da owa­dan gör­nü­şe gir­ýär. Aras­sa ho­wa, gül­le­riň, ot­la­ryň bi­re­na­ýy ysy göw­nü­ňi gö­ter­ýär. Her ýer­den ak­ja kö­me­lek­le­rem jyk­lap gö­rün­ýär we­lin, ag­tyk­la­rym he­zil ed­ýär­ler. Bag di­ýe­niň ide­gi köp ta­lap et­me­ýär. Ka­da­ly boý alan­soň, ta­la­ba la­ýyk­lyk­da su­wu­ny, dö­kü­ni­ni be­rip, ha­şal ot­la­ra bas­dyr­ma­saň bo­la­ny. Ha­syl ýy­gy­myn­da bol­sa, goň­şy-go­lam­dyr il-gü­nem kö­mek ed­ýär. Bag­lar ýy­lyň-ýy­ly­na kän ha­syl ge­tir­ýär — diý­di.

Döw­let­jan mu­gal­lym bu asyl­ly iş­le­ri bi­len di­ňe bir ak ba­zar­la­ryň bol­çu­ly­gy­na go­şant goş­man, eý­sem, ýaş ne­sil­ler­de ene top­ra­ga söý­gi, päk zäh­me­te hö­wes hem dö­red­ýär. Bu gün­ki gün oba ýaş­la­ry­nyň ara­syn­da bag­ban mu­gal­ly­myň nus­ga­lyk gö­rel­de­si­ne eýe­rip, bag ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mä­ge hö­wes­li­ler kän. Bag ek­mek so­gap­ly iş, aras­sa ho­wa­da zäh­met çek­mek bol­sa, güýç-kuw­wat ber­ýär. Eko­lo­giýa taý­dan aras­sa mi­we­le­riň yn­san sag­ly­gy üçin peý­da­ly­dy­gy bu so­gap­ly işe hö­we­si­ňi art­dyr­ýar. Ak ýü­rek bi­len zäh­met çe­kip, ýer­den bol ha­syl al­mak üçin bol­sa hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz, Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­myz äh­li şert­le­ri we müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär.

Ke­ýik UMA­RO­WA,

žur­na­list. Su­ra­ta dü­şü­ren Şa­my­rat AMA­DOW.

Çeşme: Türkmenmetbugat