Alymlar nerw ulgamlaryny çalt öwrenýän elektrohimiki çip taýýarladylar

Golaýda Illinoýs uniwersitetiniň inženerleri elektrokimiki tötänleýin giriş ýadyny (ECRAM) kremniy ýarymgeçirijiler bilen birleşdirdiler. Tehnologiýa nerw ulgamlaryny çuňňur öwrenmegi çaltlaşdyrar we emeli intellekt ulgamlarynyň bahasyny azaldýar.

Gözlegçiler ýady döretmek üçin häzirki zaman ýarymgeçiriji tehnologiýasyna (CMOS) laýyk gelýän materiallary ulandylar: derweze we kanal üçin wolfram oksidi, elektrolit üçin sirkonium oksidi we protonlary bolsa ykjam ionlar hökmünde ulandylar. Bu enjamy adaty mikroelektronikada birleşdirmäge mümkinçilik berdi.

ECRAM- elektrokimiki ýat, maglumatlary saklamak we hasaplamak üçin şol bir meýdany ulanýan ýat öýjügi ýa-da enjamdyr. Bu adaty arhitektura, ýat bilen prosessoryň arasynda maglumatlary geçirmegiň energiýa çykdajylaryny aradan aýyrýar, maglumatlary köp talap edýän amallary örän çalt we netijeli ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär.

Elektrokimiki ýat, derwezäniň we kanalyň arasynda ykjam ionlary herekete getirip maglumatlary kodlaýar. Derweze terminalynda ulanylýan elektrik impulslary ýa-da kanala ionlary girizýär ýa-da çekýär, kanalyň elektrik geçirijiliginiň üýtgemegi maglumatlary saklaýar. Kanaldan akýan elektrik toguny ölçemek bilen okalýar. Derwezäniň we kanalyň arasyndaky elektrolit, islenmeýän ion akymynyň öňüni alýar, ýadyň üýtgemeýän režimde işlemegine mümkinçilik berýär.

Gözlegçiler döreden enjamynyň ýokary kommutasiýa tizligini görkezendigini, 100 milliondan gowrak okamak-ýazmak sikline çydamlydygyny we adaty ýat tehnologiýasyndan has täsirli bolandygyny görkezdiler. Şol bir wagtyň özünde, kanal birnäçe sagatlap ygtybarly ionlary saklaýar, bu iň çuň nerw ulgamlaryny türgenleşdirmek üçin ýeterlikdir. Materiallar mikrofabrika tehnologiýalaryna laýyk gelýändigi sebäpli, enjamlar mikro we nano ululyklara çenli ulalyp, ýokary dykyzlygy we gaýtadan işleýiş güýjüni üpjün edip biler.

Habib JAWADOW,

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary

institutynyň Ykdysadyýet we sanly tehnologiýalary

fakultetiniň 3-nji ýyl talyby.