Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlary halkara derejesinde çykyş edýärler

2025-nji ýylyň 16-njy aprelinde BMG-niň Nýu-Ýorkdaky Baş edarasynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlarynyň ikinji duşuşygy üstünlikli geçirildi. Bu duşuşygyň netijesinde kabul edilen Ýüzlenme BMG-niň Baş Assambleýasynyň 79-njy mejlisiniň we Howpsuzlyk Geňeşiniň resminamasy hökmünde A/79/894–S/2025/255 belgi bilen 6 dilde çap edildi. Bu waka Merkezi Aziýa ýaşlarynyň halkara derejesindäki sesiniň dünýä jemgyýetçiligine ýetirilendiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Çäre BMG-niň EKOSOS ýaşlar forumynyň çäklerinde “Parahatçylyk we ynanyşmak üçin ýaşlaryň sesleri” şygary astynda geçirildi. Duşuşyk BMG-niň Howpsuzlyk Geňeşiniň ýaşlar, parahatçylyk we howpsuzlyk baradaky 2250 belgili taryhy Kararnamasynyň 10 ýyllygyna bagyşlandy. Oňa dünýäniň 43 döletiniň ýaşlar wekiliýetleri, BMG-niň edaralary, halkara hyzmatdaşlar we ýokary okuw jaýlarynyň talyplary gatnaşdy.

Ýüzlenme jemi 13 sany möhüm beýan bilen çykyş edýär, olaryň hatarynda durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde ýaşlaryň orny, ekologiýa we sanly ösüş boýunça sebitleýin hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi, ýaşlaryň syýasy we jemgyýetçilik durmuşyna işjeň gatnaşmagynyň höweslendirilmegi ýaly meseleler bar.

Resminamada BMG-niň Howpsuzlyk Geňeşiniň 2015-nji ýylda kabul eden 2250 belgili Kararnamasynyň ýaşlaryň parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmäge goşýan goşandyny ilkinji gezek resmi taýdan ykrar eden taryhy resminama hökmünde aýratyn ähmiýetlidigi nygtaldy. Gatnaşyjylar bu Kararnamanyň taryhy ähmiýetini belläp geçdiler. Geçen onýyllykda halkara jemgyýetçiliginiň bu resminamanyň ýörelgelerini durmuşa geçirmekde – milli strategiýalaryň we hereket meýilnamalarynyň düzülmegi, halkara ýaşlar duşuşyklarynyň geçirilmegi hem-de ýaşlary parahatçylyk işlerine çekmek boýunça başlangyçlaryň durmuşa geçirilmegi ýaly ugurlarda uly ösüş gazanandygy bellenilýär. Şunuň bilen baglylykda, “Ýaşlar, parahatçylyk we howpsuzlyk” atly gün tertibiniň möhümdigi we onuň maksatlaryny durmuşa geçirmäge ygrarlylygyň dowam etdirilýändigi tassyklanylýar.

Ýüzlenmede BMG-niň Baş Assambleýasynyň 2025-nji ýyly Halkara Parahatçylyk we Ynanyşmak ýyly diýip yglan edendigi (2024-nji ýylyň 21-nji martynda kabul edilen 78/266 belgili Kararnama) bellenilýär. Bu global başlangyç parahatçylykly başlangyçlary, halklaryň we nesilleriň arasyndaky dialogy pugtalandyrmagyň hem-de halkara gatnaşyklarynda ynam medeniýetini ösdürmegiň ähmiýetini nygtamagy maksat edinýär. Bu ugurda ýaşlaryň jemgyýetçilik özgertmeleriniň herekediji güýji hökmünde tutýan ornuna aýratyn üns berilýär. Gatnaşyjylar bu başlangyjy ýokary baha berdiler we ähli derejelerde parahatçylygyň we ynamyň ýörelgelerini ilerletmek arkaly onuň durmuşa geçirilmegine öz goşandyny goşmak niýetlerini beýan etdiler.

Türkmenistanyň Baky Bitaraplygynyň döredilmeginiň 30 ýyllygynyň bellenilýän ýylynda (1995-nji ýylyň 12-nji dekabrynda kabul edilen 50/80 A, 2015-nji ýylyň 3-nji iýunynda kabul edilen 69/285 hem-de 2025-nji ýylyň 21-nji martynda kabul edilen degişli Kararnamalar bilen ykrar edilen) ýaşlar bu ýörelgäniň Merkezi Aziýada parahatçylygy we durnuklylygy berkitmäge goşan ähmiýetli goşandyny nygtadylar. Bitaraplyk, parahatçylyk ýörelgelerine ygrarlylygyň nyşany hökmünde häzirki wagtda sebitiň çäginde ynamyň we goňşuçylyk gatnaşyklarynyň ösdürilmeginiň berk binýady bolup hyzmat edýär.

Resminamada şeýle diýilýär: “Biz Türkmenistanyň we sebit ýurtlarynyň parahatçylygy hem-de özara hormaty öňe sürmekde, şol sanda her ýylyň 12-nji dekabrynda Halkara Bitaraplyk gününiň bellenilmegi we BMG-niň çäklerinde Bitaraplygyň Dostlary toparynyň alyp barýan işi arkaly edýän tagallalaryny goldaýarys”. 

Ýüzlenmede şeýle hem BMG-niň Ykdysady we Durmuş Geňeşiniň ýaşlar forumynyň möhüm ähmiýeti bellenilýär. Bu çäre ýaşlary Merkezi Aziýada we dünýäde oňyn özgertmeleriň işjeň gatnaşyjylary hökmünde goldamakda möhüm rol oýnaýar. Şeýle hem Merkezi Aziýanyň parahatçylyga, durnuklylyga we döwletara hyzmatdaşlygyna goşýan goşandy aýratyn nygtalýar. Häzirki wagtda bu sebit işjeň dialogyň we döredijilikli hyzmatdaşlygyň giň giňişligine öwrüldi. 2022-nji ýylyň 28-nji iýulynda kabul edilen BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76/299 belgili Kararnamasy esasynda Merkezi Aziýanyň “parahatçylyk, ynam we hyzmatdaşlyk zolagy” hökmünde yglan edilmegi mähirli garşylanyp, sebit ýurtlarynyň sebitleýin bitewüligi yzygiderli güýçlendirýändigi bellenilýär.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň döwlet Baştutanlarynyň yzygiderli Geňeşmeler duşuşyklary, Aşgabatdaky BMG-niň Merkezi Aziýa boýunça öňüni alyş diplomatiýasy boýunça Sebitleýin merkeziniň işi hem-de beýleki köptaraplaýyn başlangyçlar sebitde howpsuzlyk we ösüş boýunça meseleleriň bilelikde çözülmegine itergi berýär. Resminamada Merkezi Aziýadaky döwletleriň arasyndaky hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de çuňlaşdyrylmagynyň halklaryň arasynda parahatçylygyň we abadançylygyň berk binýady bolup durýandygy baradaky ynam beýan edilýär.

Şeýle hem Ýüzlenmede sebitiň ilatynyň ep-esli böleginiň ýaşlardan ybaratdygy bilen baglanyşykly Merkezi Aziýadaky demografiki diwidendi belläp geçýär. Sebitde ilatyň ep-esli böleginiň ýaşlardan durýandygy bellenilip, häzirki zaman dünýäde ilatyň ýarsyndan gowragynyň 30 ýaşdan kiçi bolmagy Merkezi Aziýanyň hem bu ugurda aýratynlykda durmaýandygyny görkezýär. Ýaşlar diňe bir parahatçylygyň miwesini görýänler bolman, eýsem onuň gurujylary hem bolup, beýik döredijilik kuwwatyna eýedirler. Gatnaşyjylar ýaşlaryň energiýasyny, başarnyklaryny we innowasion pikirlerini sebitiň durnukly ösüşiniň bähbidine ulanmagy dowam etdirmäge çagyrýarlar.

Aýratyn üns Türkmenistanyň hemişelik bitaraplyk syýasatynyň sebitdäki parahatçylygyň, ynamyň we dostlugyň berk binýady bolup hyzmat edýändigine berilýär. Şeýle-de Ýüzlenmede 2025-nji ýylyň awgust aýynda Türkmenistanyň Awaza milli syýahatçylyk zolagynda geçiriljek ýaşlar forumyna taýýarlyk görmek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu forum Merkezi Aziýa ýaşlarynyň sesini dünýä gündeligine çykarmakda möhüm ädim hökmünde görülýär.

Bu nukdaýnazardan Türkmenistanyň öňdebaryjy orny aýratyn bellenilýär. Ýurdumyz ýaşlar diplomatiýasynyň, parahatçylyk we ynanyşmak syýasatynyň işjeň ilerledijisi hökmünde halkara giňişlikde belent abraý gazandy. Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow tarapyndan öňe sürülýän başlangyçlaryň hatarynda ýaşlaryň hyzmatdaşlygyny berkitmäge gönükdirilen halkara meýdançalar, şol sanda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýaşlarynyň dialogy bar. BMG tarapyndan bu Ýüzlenmäniň Baş Assambleýanyň resminamasy hökmünde kabul edilmegi — Türkmenistanyň halkara hyzmatdaşlykda we ýaş nesile aýratyn ähmiýet berýän döwlet hökmünde gazanan üstünlikleriniň aýdyň beýanydyr.

Türkmenistanyň Bilim ministrligi